Użycie, wybór i wartość nawozów fosforowych

Nawozy fosforowe działają korzystnie na wykształcenie się ziarna zbóż i roślin strączkowych. Sprawiają, że zboże mniej wylęga, ziemniaki zawierają więcej skrobi, a buraki cukru. Służą w wielu razach do uzupełnienia nawozu stajennego. W połączeniu z nawozami potasowymi wpływają znakomicie na poprawienie porostu roślin motylkowych na łąkach. Działają również dobrze, użyte pod koniczynę, lucernę i inne pastewne rośliny, a także pod rośliny siewane na nawóz zielony. Zwykła dawka kwasu fosforowego przy zbożach wynosi 30 do 50 kg. kwasu fosforowego na hektar. Przy uprawie buraków, roślin przemysłowych i pastewnych, używamy go więcej (do 80 kg.).

Nawozy fosforowe powinny być dobrze z ziemią wymieszane, więc przyorane płytko lub zabronowane. Odnosi się to szczególnie do mączki Thomasa i mączki kostnej. Jedynie superfosfat jako łatwo w wodzie rozpuszczalny może być w razie potrzeby rozsypany po wierzchu.

Skuteczność kwasu fosforowego w nawozach mierzy się stopniem jego rozpuszczalności. Fosforany jednozasadowe w superfosfatach rozpuszczają się łatwo we wodzie. Fosforany krzemo-wapniowe w żużlach Thomasa nie są we wodzie rozpuszczalne, lecz rozpuszczają się w słabych kwasach. Do badania więc skuteczności mączki żużlowej, używa się dwuprocentowego (2%) kwasu cytrynowego. Przekonano się bowiem, że taki fosforan, który rozpuści się w tak słabym kwasie jest dla roślin przyswajalny i skutkuje w roli. Kwas fosforowy rozpuszczalny we wodzie działa jednak szybciej i od razu silniej niż kwas fosforowy rozpuszczalny w kwasie cytrynowym, dlatego w superfosfatach można go dać mniej aniżeli w żużlach. Chcąc otrzymać np. taki sam skutek, jak przy dawce dziesięciu kg. kwasu fosf. w superfosfacie, trzeba dać około 13 do 15 kg. kwasu fosforowego w mączce żużlowej, a jeszcze więcej w mączce kostnej. Wszędzie tam, gdzie chodzi o szybkie działanie np. pod buraki cukrowe, albo gdy chcemy rozsypać po wierzchu, używa się superfosfatu. Natomiast jeśli na szybkim działaniu mniej zależy, np. pod oziminę w jesieni, nawozi się żużlami. Najlepiej wybierać taki nawóz fosforowy, w którym kwas fosforowy najtaniej wypada przy zakupnie, po uwzględnieniu jego skuteczności. I tak np. jeśli dziesięć kilogramów rozpuszczalnego w wodzie kwasu fosforowego taniej wypadnie, niż trzynaście rozpuszczalnego w kwasie cytrynowym, to wybrać należy pierwszy.

Wartość i cena nawozów fosforowych zależy od ilości kwasu fosforowego i od jego rozpuszczalności. Ilość tę wyraża się w odsetkach (procentach = %), oznaczając ile kwasu fosforowego jest w 100 częściach (np. kilogramach) nawozu. Ponieważ zaś kwas fosforowy występuje w rozmaitych połączeniach i może być raz mniej, raz więcej rozpuszczalny, przez to oprócz podania ilości procentowej powinna być określona jeszcze i rozpuszczalność nawozu. Tak np. w superfosfatach liczy się cena kilograma nawozu od ilości kilogramów kwasu fosforowego, rozpuszczalnego we wodzie. W żużlach Thomasa oznacza się: a) całą ilość kwasu fosforowego w ogóle, bez względu na rozpuszczalność i b) ilość tegoż kwasu rozpuszczalnego w kwasie cytrynowym 2%-towym.

W mące kostnej i we fosforytach oznacza się całkowity kwas fosforowy w ogóle, jedynie w mące kostnej preparowanej oznacza się prócz tego kwas fosforowy, rozpuszczalny we wodzie.