Liście i kwiaty

Kwiaty z lisci

Liście

Liście osadzone są na łodydze lub jej rozgałęzieniach. Za pomocą liści roślina pobiera i przyswaja węgiel z powietrza i tworzy materię organiczną. Może się to jednak odbywać tylko w świetle. Równocześnie roślina przez liście i za ich pomocą wyparowuje wodę, z którą przypływają pokarmy roślinne pobrane korzeniami z ziemi.

Wnętrze liścia wchodzi w styczność z powietrzem otaczającym przez drobniutkie, okiem niedostrzegalne otworki znajdujące się na całej jego powierzchni, a najwięcej na dolnej stronie. Szparki te u traw znajdują się w malutkich rowkach, którymi liść trawy jest pokryty. Parowanie wody z liści odbywa się głównie przez te szparki, a także przez nie wchodzi kwas węglowy z powietrza i staje się źródłem węgla dla rośliny. Przyswajanie węgla w liściach zielonych odbywa się tylko w dzień i tylko w świetle. Im silniejsze światło i im cieplejsze powietrze, tym prędzej się to odbywa, tym więcej może roślina wytworzyć swej masy, jeśli tylko dopływ wody z pokarmami z ziemi jest zapewniony. Z kwasu węglowego zabiera roślina węgiel, a tlen wydziela na zewnątrz.

Odparowywanie wody przez liście jest bardzo ważne, gdyż na miejsce tej co odparowała mogą napływać z korzeni nowe ilości wraz z pokarmami. Przy obfitym pożywieniu w ziemi, roślina może tym szybciej się odżywiać i rosnąć, im więcej wyparować zdoła wody liśćmi. Parowanie to odbywa się tym szybciej im suchsze i cieplejsze otaczające powietrze i im większe są liście. Rośliny o liściach bujnych i szerokich wymagają wiele wilgoci w glebie (kapusta), zaś rośliny o liściach wąskich zadowalają się zwykle mniejszą ilością wilgoci (zboża). Każde uszczuplenie ulistnienia rośliny uszkadza jej zdolność do pracy, do tworzenia materii organicznej. Podobnie ocienienie, zasłonięcie rośliny od światła upośledza ją w rozwoju, powoduje wypłonienie.

Pierwszym widocznym ciałem organicznym, które tworzy się w liściach pod wpływem światła jest mączka czyli skrobia.

Oprócz liści podobną czynność spełniają wszystkie zielone części roślin. Tak samo przyswajają węgiel np. zielone pochwy liściowe zbóż i traw, zielone młode źdźbła i łodygi ziół.

Kwiaty

Po rozwinięciu organów wzrostowych tj. korzeni, łodygi i liści wytwarza roślina organa rozrodcze, tj. kwiaty a w następstwie nasiona.

Kwiaty zbudowane są bardzo rozmaicie, zwykle jednak składają się z okrywy kwiatowej (płatki korony, działki kielicha, przykwiatki, plewki i plewy) i z właściwych części rozrodczych tj. słupka i pręcików. Słupki i pręciki znajdują się albo razem w jednym kwiecie (np. mak, len, ziemniaki, żyto) albo też w osobnych kwiatach słupki a w osobnych pręciki (np. kukurydza) lub nawet rozdzielone są na osobne rośliny męskie i żeńskie (np. chmiel, konopie, wierzba).

Skupienia kwiatów nazywamy kwiatostanami, są one bardziej rozmaite. Najlepiej znane rolnikowi kwiatostany są: kłos, wiecha, kolba, grono, bazie.

Słupek składa się zwykle z zalążni, szyjki i znamienia. Najważniejszą częścią słupka jest zalążnia, w której siedzą zalążki nasion pojedynczo lub w znaczniejszej liczbie.

Pręciki składają się zwykle z nitki i główki. Bywa ich w kwiecie kilka (np. żyto, len, ziemniak) lub bardzo wiele (mak). W główkach wykształca się drobniutki pyłek. W czasie kwitnienia wysypuje się pyłek z dojrzałych pręcików i zapładnia słupek kwiatu tego samego lub sąsiedniego. Wtedy w zalążni słupka zalążki zaczynają się rozwijać w nasiona. Takich nasion może być w zalążni bardzo wiele (mak) albo tylko jedno (zboże) albo kilka lub kilkanaście (groch, rzepak, kapusta).

Żeby zapylenie słupków nastąpić mogło w czasie kwitnienia trzeba do tego pewnych sprzyjających okoliczności. Nie z każdego więc kwiatu powstaje nasienie. Rośliny uprawne potrzebują podczas kwitnienia pewnego ciepła. Pora spokojna bez gwałtownych deszczów sprzyja zapyleniu, długa słota i zimna działają niekorzystnie. Nie wszystkie kwiaty zapylają się pyłkiem własnym – niektóre potrzebują do tego pyłku sąsiedniej rośliny tego samego gatunku. Kwiat żyta np. musi być zapylony pyłkiem wysypującym się z roślin sąsiednich. Pyłek unosi się z powiewem powietrza i dostaje się na słupki kłosów sąsiednich. Inne rośliny potrzebują do zapylenia pomocy owadów, które pyłek z kwiatu na kwiat przenoszą. Rośliny takie mają zazwyczaj osobliwe urządzenia w kwiecie dla przynęcenia właściwych owadów (koniczyna, szałwia, gryka).